Αρχαιολογικοί Χώροι

Αρχαία Πασσαρώνα

Στο λόφο «Καστρί» (υψ.761 μ.), στην περιοχή του χωριού Μεγάλο Γαρδίκι του Δήμου Ζίτσας, 10-11 χλμ. βόρεια-βορειοδυτικά της πόλης των Ιωαννίνων, σώζονται κατάλοιπα οχυρωμένης αρχαίας πόλης, ενώ στις παρυφές του λόφου, 2 χλμ. βόρεια της ακρόπολης, σώζονται λείψανα αρχαίου ναού. Στην περιοχή έχουν γίνει περιορισμένες συστηματικές ανασκαφές και επιφανειακές έρευνες από τον Δ. Ευαγγελίδη με συνεργάτη τον Σ. Δάκαρη υπό την αιγίδα της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας.

Κάστρο Βερενίκης

Στην Βερενίκη υπάρχουν τα εξής αρχαιολογικά ευρήματα:

Θέση «Πόρτες» βορειοδυτικά του χωριού: λείψανα τείχους αρχαίας ακρόπολης με   σωζόμενη πύλη και κτήρια στο εσωτερικό της.

Περιοχή «Παλιοχώρι» μεταξύ της αρχαίας ακρόπολης και του χωριού: αναφέρονται αρχαία νομίσματα και τμήματα αγγείων.

Στην ευρύτερη περιοχή κοινότητας: σπήλαια με αρχαιολογικό ενδιαφέρον και αρχαίοι τάφοι.

Παλαιόκαστρο

Το Παλαιόκαστρο βρίσκεται δυτικά του Δεσποτικού σε απόσταση περίπου δύο χιλιομέτρων. Στο «Παλαιόκαστρο» του Δεσποτικού τοποθετεί ο μεγάλος ιστορικός Nikolas Hammond την πρώτη κοιτίδα των Μολοσσών-το αρχαίο Ίλιον. Ο Άγγλος Καθηγητής Πανεπιστημίου N. Hammond υποστηρίζει ότι τα υπάρχοντα τείχη στο Παλιόκαστρο δυτικά του χωριού, ανήκουν στην αρχαία πόλη Ίλιον που ίδρυσε ο γιος του Πρίαμου Έλενος σε ανάμνηση τη καμένης από τους Αχαιούς Τροίας.

Ναός του Άρειου Διός

Ο αρχαίος ναός, που βρίσκεται στο Ροδοτόπι Ιωαννίνων, στους πρόποδες του λόφου Γαρδίκι, ταυτίζεται με το ναό του Άρειου Δία της αρχαίας Πασσαρώνας, πρωτεύουσας των Μολοσσών, η τειχισμένη ακρόπολη της οποίας σώζεται στην κορυφή του λόφου.